illustraties: Alex de Wolf
Van Holkema & Warendorf, februari 2018
In 1883 was er in Amsterdam een Wereldtentoonstelling. Maandenlang stonden er tenten op het huidige Museumplein, met elk een ander land als thema. Zo waren er ook tenten over Suriname en Nederland Indië, waar de bezoekers konden kijken naar mensen uit die landen. Mensen met een donkere huid, die net deden of ze thuis waren. Ze bouwden er hutjes en holden een kano uit. Ze maakten muziek of verkochten ansichtkaarten als souvenir. Eén van die mensen was Syntax Bosselman. Hij werkte eerder jarenlang als slaaf op een plantage in Suriname, tot de slavernij er in 1863 eindelijk werd afgeschaft.
Arend van Dam kwam Syntax Bosselman op het spoor toen hij een foto van hem vond in een boek. Tijdens het zoekwerk wie deze man moest wezen, belandde hij in het Stadsarchief van Amsterdam. Daar vond hij gegevens over de Wereldtentoonstelling en ontdekte dat in 1883 28 mensen vanuit Suriname naar Nederland waren gebracht om tentoon gesteld te worden.
Arend van Dam besloot een boek te schrijven over de reis van Syntax en over de afschaffing van de slavernij. Het werd een omvangrijk boek, want het verhaal over de rol van Nederland in de slavenhandel gaat vele eeuwen terug.
De reis van Syntax Bosselman bevat verschillende lijnen. Natuurlijk is er het verhaal dat in 1883 speelt en waarin Syntax de hoofdrol heeft. Dan zijn er diverse korte historische verhalen rondom mensen die (zijdelings) met slavenhandel te maken hadden, zoals Jan Pieterszoon Coen, Jan van Riebeeck en slaaf Tula. Tenslotte vertelt de auteur over zijn zoektocht naar informatie en alles waar hij mee worstelde tijdens het schrijven van het boek. Kon hij bijvoorbeeld woorden als ‘inboorlingen’, ‘boschnegers’, ‘kaffers’ of ‘hottentotten’ gebruiken? Ooit waren deze termen heel gewoon, anno 2018 zijn ze zwaar beladen.
De reis van Syntax Bosselman is een uiterst boeiend boek. Het belicht de rol van Nederland in de mensenhandel; een behoorlijk hypocriete rol, want slavernij was binnen Nederland verboden, maar buiten de grenzen werd er grof geld aan verdiend. Van Dam noemt het boek een ‘dossier’. Het is volgens hem nog niet af. Daar heeft hij gelijk in: een boek als dit is nooit af, maar hij is al een heel eind gekomen. Een boek om zo hier en daar het schaamrood van op je wangen te krijgen én een boek dat iedereen zou moeten lezen. Tien jaar en ouder.