Leopold, november 2019
Twaalf verhalen van ooggetuigen die een oorlog meemaakten, opgeschreven door negen auteurs. Elf verhalen spelen zich af rond de Tweede Wereldoorlog, met een kind of een jongere in de hoofdrol, één verhaal is van latere datum, over militair Erik die in 1981 op vredesmissie in Libanon is.
De verhalen belichten de oorlog vanuit verschillende plaatsen. Elli is een Joods meisje en ze moet onderduiken. Net als haar zus en broertje overleeft ze de oorlog, maar haar ouders komen niet meer terug. Heleen woont in een Jappenkamp op Java. Zoni ontsnapt aan het ‘Zigeunertransport’ naar Auschwitz. Liesje ziet de bommen op Nijmegen vallen, terwijl ze naar school loopt. De vriendinnen Mirjam en Annie verliezen elkaar uit het oog en komen elkaar weer tegen in een concentratiekamp. Karin mag na de oorlog niet langer in Soerabaja wonen, maar moet naar het kille Nederland verhuizen. Cor wordt opgepakt om in Duitsland te werken. Nona komt uit de Molukken en woont na de oorlog in het kamp Schattenberg in Drenthe. Tineke brengt tijdens de oorlog illegale krantjes rond. De vader van Johannes zit na de oorlog in de gevangenis omdat hij NSB-er was en andere kinderen mogen nu niet met Johannes spelen. En Frits heeft zich aangesloten bij een verzetsgroep.
De verhalen in Wij waren erbij zijn allemaal echt gebeurd. De ooggetuigen zijn inmiddels bejaard. Enkele van hen vertellen hun verhaal op scholen. Dat moet indrukwekkend zijn, om hun ervaringen uit eerste hand te horen. In dit boek vertelt een schrijver hun verhalen na, en dat levert al verhalen op om even stil van te worden.
Dit boek kan prima als basis dienen voor lessen op school (bovenbouw basisschool en/of brugklas) over de oorlog. Een verhaal dat veel indruk maakt, is dat van Johannes. Hij is uiteraard niet verantwoordelijk voor de daden van zijn vader, maar zijn juf zegt letterlijk: ‘Jij hoort niet meer bij Nederland,’ en zijn zusje mag met Koninginnedag niet met de andere kinderen mee op de praalwagen. Of lees over Elli die onderduikouders trof die weliswaar goed voor haar zorgden, maar die volledig ontworteld verder moest met haar leven.
Wij waren erbij is een boek dat in elke schoolbibliotheek thuishoort, maar dat ook heel geschikt is om zelf te lezen, telkens een nieuw verhaal. Menselijke oorlogsverhalen, voor lezers van tien jaar en ouder.